ثعلب, خواص ثعلب, خواص درمانی گیاه ثعلب, خواص دارویی ثعلب, خاصیت ثعلب, خاصیت گیاه ثعلب, فواید گیاه ثعلب, داروهای گیاهی, گیاهان دارویی,طب سنتی و گیاهان دارویی-داروی گیاهی
ثعلب
نام علمی: Orchis mascula
کلیات گیاه شناسی
نام‌های دیگر آن: خصیة الثعلب، سعلب، شاطریون، سحلب، ثعلب مصری، ارکیده، ارکید، سه‌برگ، سالپ، ونیله، تولکی، کوکره، لومیری، اورکیس ماسکولا، سورقطون، کوکهری و گل دختر ملکه آفتاب می‌باشد.
ثعلب گیاهی است پایا و چندساله و دارای گلهای خوشه‌ای و برگهای پهن،برگهای تحتانیش به نوک باریک و تیزی منتهی می‌شوند و برگهای فوقانیش معمولاًدارای لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای است. گلهایش صورتی یا سفید با خطوط و نقاط‌بنفش یا ارغوانی است. رنگ پوسته غدد زیرزمینی صورتی و داخل آن سفید است. طعم آن کمی شیرین، لزج و کمی تند است. معمولاً محل رویش این گیاه داخل باغها و بیشه هاست و زمان گل دهی آن از اواخر فروردین تا اواخر خرداد است.
این گیاه پیازی دارد که پیاز آن مورد استفاده است. گیاهی با گلهای آبی واژگون است. از پیازاین گیاه بعد از خشک و پودر کردن برای بستنی سازی استفاده می شود زیرا این گیاه دارای مواد نشاسته ای می باشد. معمولاً غده ثعلب در اوایل تابستان می‌رسد.ثعلب دارای ئیدرات کربن، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین، آمیدون تغییرشکل یافته، مواد پروتئیدی، و در آردی که از فکول غده به‌نام ثعلب بدست می‌آیدمقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده‌ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار کمی املاح معدنی و مقدار جزئی اسانس است که پس از خشک‌شدن گیاه به‌صورت کومارین درمی‌آید.
خواص ثعلب به قرار زیر است:
۱. طبع آن گرم و مرطوب است.
۲. مقوی نیروی جنسی می‌باشد.
۳. در گذشته جهت تقویت کودکان همراه شیر به آنها می‌دادند.
۴. جهت درمان رعشه (تشنج‌های کزازی) از ثعلب به صورت دمکرده می‌توان استفاده کرد.
۵. برای درمان سرماخوردگی و اخلاط خونی به صورت دمکرده استفاده شود.
۶. جهت درمان ورم کلیه و مثانه از دمکرده این گیاه می‌توان استفاده کرد.
۷. جهت جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده به پوست سر بمالند.
۸. برای رفع ورم حاد روده در رابطه با بیماری حصبه ۲ گرم ثعلب را در ۱۵۰ سی‌سی آب جوشانده بنوشند.
۹. جهت کم‌خونی از دمکرده ثعلب می‌توان استفاده کرد.
۱۰. برای جلوگیری از انزال زودرس از ثعلب استفاده کنند.
۱۱. افرادی که لاغر هستند از ثعلب استفاده کنند مخصوصاً در تابستان عصرانه با بستنی میل کنند.
۱۲. در گذشته جهت تقویت کودکان همراه شیر به آنها می‌دادند.
۱۳. جهت ناراحتیهای معده از دمکرده این گیاه می‌توان استفاده کرد.
۱۴. مقدار دمکرده این گیاه ۱۸ گرم در ۱۰۰۰ سی‌سی آب می‌باشد.
۱۵. تقویت کننده اعصاب می‌باشد.
۱۶. جهت درمان فلج و لقوه از ثعلب می‌توان استفاده کرد.
۱۷. از پودر ثعلب و گل پنیرک می‌توان مانند ژل جهت موی سر استفاده کرد. بدین صورت که ۵۰ گرم ثعلب را با کمی روغن نارگیل و ۲۰ گرم گل پنیرک در یک لیتر آب جوشانده سپس صاف نموده می‌گذاریم سرد شود این ژل برای مو مفید است.
۱۸. یک ژل دیگر جهت تقویت مو: ابتدا ۵۰ گرم سبوس برنج را در یک لیتر عرق گزنه جوشانده سپس صاف نموده آن گاه مجدداً ۵۰ گرم پودر ثعلب به محلول اضافه کرده و جوشانده صاف نموده می‌گذاریم سرد شود از این ژل جهت آرایش و تقویت مو می‌توان استفاده کرد.
ثعلب(ارکیده)
نام علمی: Orchis mascula
خانواده: ارکیده‌ها ـ Orchidaceae
راسته: گیاهان گلدار ـ Asparagales
رده: تک لپه‌ای‌ها ـ Monocotyledones
نام‌های دیگر آن:
خصیه الثعلب، سعلب، شاطریون، سحلب، ثعلب مصری، ارکیده، ارکید، سه‌برگ، سالپ، ونیله، تولکی، کوکره، لومیری، اورکیس ماسکولا، سورقطون، کوکهری و گل دختر ملکه آفتاب می‌باشد.
ثعلب گیاهی است پایا و چندساله و دارای گل های خوشه‌ای و برگ های پهن،برگ های تحتانیش به نوک باریک و تیزی منتهی می‌شوند و برگ های فوقانیش معمولاًدارای لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای است. گل هایش صورتی یا سفید با خطوط و نقاط‌بنفش یا ارغوانی است. رنگ پوسته غدد زیرزمینی صورتی و داخل آن سفید است.طعم آن کمی شیرین، لزج و کمی تند است. معمولاً محل رویش این گیاه داخل باغ ها و بیشه هاست و زمان گل دهی آن از اواخر فروردین تا اواخر خرداد است.
این گیاه پیازی دارد که پیاز آن مورد استفاده است. گیاهی با گل های آبی واژگون است. از پیازاین گیاه بعد از خشک و پودر کردن برای بستنی سازی استفاده می شود زیرا این گیاه دارای مواد نشاسته ای می باشد. معمولاً غده ثعلب در اوایل تابستان می‌رسد.ثعلب دارای ئیدرات کربن، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین، آمیدون تغییرشکل یافته، مواد پروتئیدی، و در آردی که از فکول غده به‌نام ثعلب بدست می‌آیدمقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده‌ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار کمی املاح معدنی و مقدار جزئی اسانس است که پس از خشک‌شدن گیاه به‌صورت کومارین درمی‌آید. قسمت مورد استفاده ثعلب غده‌های زیرزمینی آن است که در تابستان از زمین‌خارج کرده پس از تمیز کردن و در حالت خام به نخ کشیده و می‌خشکانند.
خواص و اثرات دارویی:
ثعلب دارای خواص مقوی و مغذی، نرم کننده سینه، قابض، مفرح، خونساز، خلط‌آور،ضد سوداء، زیادکننده اسپرم و مقوی قوه باه، مقوی نعوظ، مقوی اعصاب است. ثعلب در موارد سرماخوردگی، رفع حالات تحریکی و التهابی سینه یادستگاه گوارشی، رفع اخلاط خونی، کزاز، رفع نفریت، ورم مثانه و اسهال های ساده،تشنج یابس، تقویت اعصاب، گرفتگی صدا، رفع خستگی و تجدید قوای جسمی،تقویت نیروی جنسی، فلج، لقوه، لاغری، ورم‌روده، انزال زودرس، کم خونی،کوفتگی گوش، کودکان ضعیف، تحریکات خشن سینه، درد عضلات و حصبه به‌کارمی‌رود.
ثعلب محرک شهوت، مقوی نعوظ و مولد منی است. همچنین مقوی اعصاب‌و رفع‌کننده تشنجات کزازی شکل (رعشه) است.
اگر ثعلب را با روغن گل سرخ یا روغن زیتون مخلوط کرده و به‌صورت خمیردرآورده و آهسته به موی سر بمالند مانع ریزش مو و برای تقویت و رشد مو مفیداست. از جوشانده ۱۸ تا ۲۰ گرم ثعلب در یک لیتر آب جهت درمان ورم کلیه(نفریت)، ورم مثانه، رفع ورم حاد روده د ر بیماری حصبه صبح و ظهر و شب یک‌استکان تناول نمایند. پزشکان سنتى ایران عقیده داشتند که چنانچه زنان نازا برگ ثعلب را با زعفران و کمى مشک ساییده ، قبل از آمیزش جنسی بصورت شیاف حمول نمایند ممکن است آبستن شوند.
تاکنون بیست و پنج نوع از گیاه ثعلب شناخته شده که ده گونه آن در ایران مى روید. گونه هاى مختلف آن در آذربایجان ، کردستان ، لرستان ، خراسان ، و ساحل دریاى مازندران و نواحى البرز فراوان بوده و بطور خودرو به عمل مى آید. به عنوان یک گل زینتى نیز مى توان انواع آن را در باغچه ها پرورش داد.
طرز تهیه آرد ثعلب:
براى تهیه آرد ثعلب کافى است که غده هاى زیرزمینى مرا شسته و بعد در آب جوش بخیسانند تا ورم نماید، بعد خشک کرده و آسیا نمایند. آرد من علاوه بر اینکه در مداوا و تغذیه به کار مى رود، همه ساله مقدار زیادى از آن صادر مى شود و کارخانجات غذاسازى و داروسازى خریدار آن مى باشند.
آرد ثعلب براى رفع خستگى ، تجدید قوا و تقویت شهوت منافع زیاد دارد، آرد من نرم کننده سینه و خلط آور بوده و براى این کار جوشانده یک درصد آن مصرف مى شود. آرد آن خونساز بوده و مقوى اعصاب است . براى درمان کزاز، تشنج ، لقوه و فلج تجویز شده است . مالیدن آن بر سر مقوى مو بوده و از ریزش آن جلوگیرى مى کند. مقدار خوراک آن تا دو مثقال بوده و زیاده روى در خوردن آن براى شکم خوب نیست .
خواص درمانی ثعلب :
جوشانده ثعلب اثر مفرح و نرم کننده دارد و در رفع سرماخوردگی، اخلاط خونی، رفع حالات تحریکی و التهابی سینه یا دستگاه هاضمه و همچنین رفع نفریت، ورم مثانه و اسهال های ساده مفید واقع می شود. از دم کردن ۱۰۰- ۵۰ گرم آن در یک لیتر آب نوعی ژله به دست می آید که برای موارد مذکور و ورم حاد روده می توان از آن استفاده کرد. ثعلب را می توان برای استفاده با شیر یا جوشانده ها و کاکائو مخلوط نمود. این گیاه برای کسانی که معده حساس دارند و همچنین برای کودکان غذای مناسبی به حساب می آید. گلهای این گیاه نوش خوبی برای زنبور عسل است و باله کردن و خورد کردن گل آن ماسک خوبی برای صورت تهیه می شود.
طبع ثعلب از نظر طب سنتی گرم و مرطوب است.
۱- مقوی نیروی جنسی می‌باشد.
۲- در گذشته جهت تقویت کودکان همراه شیر به آنها می‌دادند.
۳- جهت درمان رعشه (تشنج‌های کزازی) از ثعلب به صورت دمکرده می‌توان استفاده کرد.
۴- برای درمان سرماخوردگی و اخلاط خونی به صورت دمکرده استفاده شود.
۵- جهت درمان ورم کلیه و مثانه از دمکرده این گیاه می‌توان استفاده کرد.
۶- جهت جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده به پوست سر بمالند.
۷- برای رفع ورم حاد روده در رابطه با بیماری حصبه دو گرم ثعلب را در ۱۵۰ سی‌سی آب جوشانده وبنوشند.
۸- جهت کم‌خونی از دمکرده ثعلب می‌توان استفاده کرد.
۹- برای جلوگیری از انزال زودرس از ثعلب استفاده کنند.
۱۰- افرادی که لاغر هستند از ثعلب استفاده کنند مخصوصاً در تابستان عصرانه بستنی میل کنند.
۱۱- جهت ناراحتیهای معده از دمکرده این گیاه می‌توان استفاده کرد.
۱۲- مقدار دمکرده این گیاه ۱۸ گرم در ۱۰۰۰ سی‌سی آب می‌باشد.
۱۳- تقویت کننده اعصاب می‌باشد.
۱۴- جهت درمان فلج و لقوه از ثعلب می‌توان استفاده کرد.
۱۵- از پودر ثعلب و گل پنیرک می‌توان مانند ژل جهت موی سر استفاده کرد. بدین صورت که ۵۰ گرم ثعلب را با کمی روغن نارگیل و ۲۰ گرم گل پنیرک در یک لیتر آب جوشانده سپس صاف نموده می‌گذاریم سرد شود این ژل برای مو مفید است.
۱۶- یک ژل دیگر جهت تقویت مو: ابتدا ۵۰ گرم سبوس برنج را در یک لیتر عرق گزنه جوشانده سپس صاف نموده آن گاه مجدداً ۵۰ گرم پودر ثعلب به محلول اضافه کرده و جوشانده صاف نموده می‌گذاریم سرد شود از این ژل جهت آرایش و تقویت مو می‌توان استفاده کرد.
بیشتر افراد با ثعلب به دلیل کاربرد آن در بستنی‌سازی آشنا هستند. اگر در فصل بهار به نواحی شمالی کشور سفر کنیم، در دشت‌های کوهپایه‌ای این گونه گیاهی را با گلهای زیبایش خواهیم دید. ثعلب خالدار گیاهی پایا، به اندازهی ۱۰ تا ۷۰ سانتیمتر، بدون کرک و دارای غده‌های زیرزمینی تخم مرغی شکل منقسم است. برگ‌ها به تعداد ۴ تا ۵ عدد در قاعده ی ساقه یا محور سنبله ی گل گسترده شده‌اند. برگ‌ها کشیده و طویل هستند که در ابتدا پهن‌اند و به سمت انتها باریک می‌شوند و به رنگ سبز تیره یا روشن همراه با لکه‌ها یا خال‌های قهوه‌ای دیده می‌شوند و در سطح فوقانی اندکی غبارآلود به نظر می‌رسند، به‌ندرت فاقد لکه یا خال هستند.
ساقه به رنگ سبز یا بنفش مایل به قهوه‌ای است که در بخش بالایی فاقد برگ و در انتها دارای سنبله ی گل‌ها است. گل‌ها به رنگ سرخ، ارغوانی، بنفش یا ارغوانی مایل به صورتی و به‌ندرت سفید هستند. گل‌ها به صورت مجتمع در سنبله‌ها قرار دارند، قبل از شکفتن وضع فشرده بر روی محور سنبله دارند ولی پس از شکفتن تغییر شکل داده و ظاهری استوانه‌ای پیدا می‌کنند که در ابتدا حجیم‌اند و در انتها باریک می‌شوند. تعداد گل‌ها معمولاً ۲۰ تا ۵۰ عدد در یک سنبله است. هرگل دارای ۳ گلبرگ است که شامل یک گلبرگ میانی و دو گلبرگ جانبی است و برگچه‌ها کوچکتر از گل‌ها هستند.
گاهی حالات غیرطبیعی گوناگونی نیز در اعضای این گونه به ویژه در فرم گل‌ها دیده می‌شود که تشخیص این‌گونه را مشکل می‌سازد.
موسم گل در ماههای اردیبهشت تا تیر است. معمولاً در ارتفاعات بالا گل‌ها در ماه تیر ظاهر می‌شوند. گل‌ها به محض شکفتن بوی خوشی شبیه به عسل در فضا پراکنده می‌سازند ولی به زودی بوی آنها نامطبوع می‌شود که برای جلب حشرات گرده‌افشان مؤثر است.
از حشراتی که جذب گلهای ثعلب خالدار می‌شوند، به‌طورفراوان زنبورهای جنس بمبوس (Bombis) هستند که همیشه در اطراف این گیاه در رفت و آمد‌ند و نقش مهمی در گرده‌افشانی گلهای آن دارند. زنبورهای جنس اوسرا (Eucera) و سیتیروس (Psithyrus) نیز جلب گلهای ثعلب خالدار می‌شوند.
این گیاه خاک‌های آهکی دارای خاکبرگ فراوان را ترجیح می‌دهد و در خاک‌های بسیار اسیدی نمی‌تواند رشد کند. در جاهای مرطوب، روشن و آفتاب‌گیر یا دارای سایهی اندک می‌روید. ثعلب خالدار درجنگل ها، درختزارها، علفزارها، باغها، مرغزارها، کنار جاده‌ها و راه‌آهن، حاشیهی پرچین‌ها، دیوارها و حصارها، کنار رودخانه‌ها، چاه‌ها، استخرها، آبریز‌ها و نیز باغچه‌های منازل مسکونی در مناطق کوهپایه‌ای، دامنه‌های دشتی و ارتفاعات کوهستانی معمولاً تا ارتفاع ۲۰۰ متری دیده می‌شوند.
از غده‌های زیرزمینی این گیاه ثعلب تهیه می‌کنند. برای این کار غده‌های این گیاه را پس از خارج کردن از زمین به خوبی با آب می‌شویند. سپس آنها را مدتی در آب داغ قرار می‌دهند تا بافت‌های آنها نرم شود و بعد آنها را خشک می‌کنند.
ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل مواد لعابی شبیه با سورین، هیدرات‌های کربن و غیرمحلول در آب، آمیدون تغییر شکل یافته، مواد پروتیدی، قند، املاح معدنی نظیر کلروسدیم و فسفات کلسیم و نیز مقدار اندکی اسانس است که با خشک کردن گیاه به‌صورت کومارین تغییر شکل می‌یابد. این گیاه علاوه بر ارزش غذایی دارای خواص درمانی قابل توجهی نیز هست که باعث آرامش عصبی، تسکین سرماخوردگی، کاهش التهاب ریه، تأثیر در رفع مشکلات دستگاه هاضمه، بهبود نفریت، ورم مثانه، اسها‌ل‌های معمولی، ورم روده و تب‌های تیفوئید می‌شود.
برای موارد مذکور باید ۵۰ تا ۱۰۰ گرم از این گیاه را در یک لیتر آب دم کرد تا نوعی ماده ژله مانند به دست آیدسپس مصرف کرد. ثعلب را می‌توان با شیر یا کاکائو هم مخلوط و مصرف کرد.
ثعلب خالدار در ایران تاکنون در استا‌ن‌های مازندران، گیلان، آذربایجان شرقی و غربی، جنوب استان اردبیل، نواحی شمالی استان تهران، قزوین و زنجان گزارش شده است.
گونه ثعلب خالدار دارای واریته‌های گوناگون در ایران است و در حال حاضر جمعیت به نسبت فراوانی در ایران دارد و فعلاً هیچ خطری نسل آنها را تهدید نمی‌کند. ثعلب خالدار در شمال وغرب آسیا، اروپا و شمال آفریقا پراکنده است.
ثعلب میمونی Orchis simian:
ثعلب میمونی گیاهی است علفی چندساله و غده دار به ارتفاع ۴۵ سانتی متر با برگ های مستطیلی درخشان و گل هایی به رنگ سرخ بنفش به تعداد زیاد. کاسبرگ ها و گلبرگ ها با هم به شکل کلاه خود درآمده اند و گلبرگ لابل
از کاسبرگ هم بلندتر است.
این گلبرگ در قاعده به بخش های جانبی نواری و یک بخش میانی تقسیم می شود که قسمت میانی خود به دو شاخه دورشونده که رو به بالا خمیده اند ختم می شود.بین این دو شاخه دندانه کوچکی به چشم می خورد. شکل خاص گلبرگ لابل با گلبرگ ها و کاسبرگ های کلاه خودمانند به این گل ظاهری شبیه به میمون داده است.
این گل در دامنه های آهکی، در میان بوته زارها و درختان پربرگ تا ارتفاع ۱۳۰۰ متری در نواحی شمالی، شمال غرب و غرب ایران می روید.
مضرات :
۱-مصرف زیاد ثعلب باعث سقط جنین می‌گردد.
۲- کسانی‌که بیماری وریکوسل دارند کمتر مصرف کنند.
۳- مصرف زیاد ثعلب تارهای صوتی را از کار می‌اندازد.
